اسهال را تعریف فرمایید؟
مدفوع طبیعی حدود 85-60 % آب دارد و وزن مدفوع در 24 ساعت کمتر از 200 گرم است و تعداد اجابت مزاج از 3 بار در روز تا 3 بار در هفته طبیعی است. لذا اسهال موقعی اطلاق میشود که درصد آب مدفوع بیشتر از حالت عادی (بیش از 85%) و همراه با افزایش وزن و تعداد دفعات اجابت مزاج باشد.
انواع اسهال را نام ببرید؟
از نظــر زمـان اسهــال را بــه حـاد (2 هفته اول) مــداوم (Persistent) که مـدت اسهــال 4-2 هفتـه دوام یابـد و مزمن (chronic) بیش از 4 هفته ادامه یابد که معمولاً علت اسهال مزمن عوامل غیرعفونی از جمله نقص آنزیم، بیماری‌های التهابی روده و...
از نظر دفعات اجابت مزاج اسهال را به 4 دسته تقسیم می‌کنند. نوع خفیف (Mild) اجابت مزاج کمتر از 3 بار در 24 ساعت، اسهال متوسط (moderate) در 24 ساعت 7-4 بار اجابت مزاج داشته باشد. اسهال شدید (sever) بیش از 8 بار در 24 ساعت اجابت مزاج داشته باشد. فرم فولمینانت (fulminate) یا برق‌آسا که بیمار ممکن است در عرض یک ساعت چند بار اجابت مزاج داشته باشد.
به‌طور خلاصه علت اسهال حاد را بیان نمایید؟
1. علل غیرعفونی همانند:
- مسمومیت فلزات سنگین (مس، روی، سرب و ...) که دوره کمون کوتاه دارند (زیر 2 ساعت) و معمولاً در عرض 24 ساعت خوب می‌شوند. به‌طور مثال خوردن غذا در ظروف مسی سولفاته زده و ...
- مسمومیت قارچ‌های سمی انواع مختلف و تابلوهای بالینی متنوع ایجاد میکند.
2. علل عفونی:
- ممکن است به‌علت ویروس‌ها باشد مثل روتا ویروس (عامل استفراغ زمستانی)، انتروویروس‌ها و...
- باکتری‌ها همانند استاف طلایی، سرئوس، وبا، شیگلا، سالمونلا و...
- ندرتاً علل دیگر عفونی همانند قارچ‌ها (مثل کاندیدا) یا... می‌توانند ایجاد اسهال نمایند.
چگونه میکروب سبب اسهال میشود؟
به‌طور ساده سه علت می‌توان بیان کرد.
میکروب تولید سم (انتروتوکسین) میکند که در روده سبب افزایش CAMP (سیکلیک اِ اِم پی) شده که خود سبب افزایش ترشح آب و الکترولیت به داخل روده میشود و در ضمن ممانعت از جذب الکترولیت‌ها میکند. انتروتوکسین‌ها ممکن است در غذای آلوده به میکروب تولید شده و مصرف شود همانند مسمومیت غذایی استاف، با خوردن سالاد الویه، شیرینی و... که دوره کمون در این حالت کوتاه و بیمار دچار استفراغ و اسهال است و معمولاً در 1 یا 2 روز خوب می‌گردد.
ممکن است غذا یا آب آلوده به میکروب خورده شود و میکروب در روده تکثیر یافته و سپس تولید انتروتوکسین کند. همانند میکروب وبا. معمولاً در اسهال به علت انتروتوکسین، روده کوچک درگیر میشود و اسهال آبکی بدون درد و تب ایجاد میکند.
فرم دیگر علت ایجاد اسهال تولید سیتوتوکسین توسط میکروب می‌باشد که این سم سبب تخریب سلول‌های پوششی روده میشود.
فرم سوم علت اسهال تهاجم میکروب به مخاط روده می‌باشد مثل شیگلا و... که معمولاً در این حالت روده بزرگ مبتلا میشود و بیمار تب و دل‌درد دارد و ممکن است خون یا موکوس در مدفوع دیده شود و حجم مدفوع معمولاً کم است.
وبا چیست؟
اصولاً پزشک بالینی (clinician) هر بیماری که با اسهال ناگهانی، شدید، آبکی که سریعاً بیمار را کم آب کرده و شوک ایجاد کند می‌گویند وبا گرفته است.
ممکن است علت آن میکروب وبا باشد ولی ندرتاً علت اسهال آبکی شدید شبیه وبا به‌علت میکروب‌های دیگر رخ می‌دهد.
عامل وبا چیست؟
میکروب وبا یک میکروب گرم منفی، متحرک و دارای یک فلاژل است ، به نام ویبریوکلرا (Vibrio cholera)
لغت وبا به چه معنی است؟
وبا به زبان یونانی به معنی سبز یا صفرا (Billous) و در زبان عبری به نام بیماری بد (Bad diseases) است.
مدفوع بیماران وبایی ابتدا سبز و بدون بو بعد شبیه سوپ برنج (rice water) با بوی ماهی میشود.
اولین کسی که میکروب وبا را کشف کرده چه کسی بود؟
Filipo Pacini بود که در همان زمان کخ هم میکروب را کشف نمود (1883) عملاً به نام کخ ثبت گردیده است.
تهیه و تنظیم از علیرضا افغانی کارشناس میکروبیولوژی اورمیه
مخزن میکروب وبا کجاست؟
مخزن اصلی وبا انسان است. ولی اخیراً ثابت گردیده که در جانداران ریز سطح آب دریا و در مدخل رودخانه به دریا و در آب‌های کمی شور مزه وجود دارد.
زمان تکثیر میکروب وبا چه مقدار است؟
زمان دوبرابر شدن میکروب حدود 9 دقیقه است. یعنی آبی که در یک زمان آلودگی جزئی دارد در عرض چند ساعت ممکن است شدیداً آلوده کننده باشد.
میکروب وبا چند روز در محیط می‌ماند؟
به طور معمول 4 تا 7 روز ولی در مناطق مرطوب تا هفته‌ها و در آب چشمه‌های معدنی چندین ماه ممکن است بماند.
میکروب وبا در چه حرارتی رشد میکند؟
درجه حرارت مناسب 37 درجه سانتی‌گراد (40-20 درجه) است. در زیر 20 درجه و بالای 40 درجه رشد خوبی ندارد. لذا در زمستان وبا نادر است. میکروب وبا در سرما (یخ) از بین نمی‌رود و خاموش می‌ماند با آب شدن یخ و بالا رفتن درجه حرارت آب، تکثیر میکروب شروع میشود.
محیط مناسب کشت میکروب چیست؟
(TCBS Thio sulfate citrate bile salt) ولی در آگار خونی هم رشد میکند. کشت میکروب کلونی زردرنگ ایجاد کرده و بوی بدی دارد.
آیا فقط یک نوع میکروب وبا داریم؟
خانواده میکروب ویبراسه (vibriocea) حدود 200 نوع دارد. که یک نوع آن به نام O-1 و بقیه Non O-1 گفته میشود.
گروه O-1 عامل اصلی بیماری وبا است. ولی گروه Non O-1 ممکن است اسهال یا علائم دیگر در انسان ایجاد کند. ممکن است در یک بیمار هر دو نوع دیده شود.
گروه O-1 خود حداقل دو بیوتایپ (Biotype) دارد.
الف) کلاسیک Classic
ب) التور El-torکه از اسم قرنطینه‌ای در جزیره سینا گرفته شده است.
فرق میکروب وبا کلاسیک و التور چیست؟
میکروب التـور برعکس کلاسیک خاصیت همولیتیک دارد و در محیط مقـاوم‌تـر است و مـدت بیشتری در محیط باقی می‌ماند و انواع بدون علامت آن خیلی بیشتر از نوع علامت‌دار می‌باشد شانس آلوده کردن غذا و آب و شانس مقاومت به آنتی‌بیوتیک‌ها در التور بیشتر است.
این‌که گفته میشود اینها با (Inhaba) شایع شده است منظور چیست؟
هر یک از میکروب‌های وبای کلاسیک و التور دارای سه سروتایپ (Serotype) هستند:
الف) اوگاوا Ogawa (از اسم اولین فرد مبتلا گرفته شده) از سال 1344 که اپیدمی وبا در ایران رخ داد و ایران منطقه آندمیک وبا شد اولین سروتایپ اوگاوا بود و بعد چند سال Inhaba و سپس به‌طور متناوب ogawa و inhaba در ایران دیده می‌شد. و از سال 1356 تقریباً تمام موارد در ایران ogawa بود.
ب) اینهابا Inhaba (از اسم اولین فردی که آلوده شده گرفته شد.) همانطور که اشاره شد اوایل سال50 در ایران دیده می‌شد و از سال 1356 گزارش رسمی نداشتیم و نوعی که امسال (1384) در ایران شایع است اکثر موارد این نوع است که گفته میشود ممکن است اینهابا شانس باقی ماندن در محیط، مقاومت به آنتی بیوتیک و شدت بیماری بیشتری داشته باشد.
ج) Hikojima ( از اسم قرنطینه‌ای که اولین بار میکروب تشخیص داده شده گرفته شده)
میکروب وبا کلاسیک در ناحیه دلتای رودخانه کنگ (kong/kangres) حالت آندمیک دارد و سالانه اپیدمی‌هایی در بنگلادش و غرب بنگال رخ می‌دهد.
در ایران از سال 79 تا 84 سالانه نزدیک به 100 مورد بیماری وبا گزارش گردیده است. (در اپیدمی 1377 حدود 11000 مورد وبا در ایران گزارش گردید. که تقریبا در تمام موارد میکروب از نوع التور سروتایپ اوگاوا بوده است.
دوره نهفتگی بیماری وبا چه مدت است؟
به‌طور معمول 3-2 روز ولی از چند ساعت تا 5 روز متغیر است.
علائم بیماری وبا چیست؟
شروع ناگهانی اسهال آبکی شدید و بدون درد و تب از خصوصیات وبا است. کمتر از 5% بیماران وبایی تب دارند. ندرتاً ممکن است به خصوص در اوایل بیماری استفراغ دیده شود.
بیمار احساس تشنگی دارد و بی‌قرار است از درد کرامپی ساق پا شاکی است، زبان خشک، چشم‌ها گودرفته، نبض ضعیف، کاهش الاسیته (خاصیت ارتجاعی) پوست دارد (اگر پوست ناحیه جلوی جناغ را با دو انگشت کمی بالا بکشیم مدتی طول می‌کشد تا به حالت عادی برگردد. هر چه دهیدراتاسیون (کم آبی) شدیدتر باشد، برگشت کندتر است.
آیا بیماری وبا ممکن است بدون علامت باشد؟
بله، به‌طور معمول هر 10 نفر که آلوده به میکروب وبای التور می‌شوند 8-9 نفر بدون علامت هستند از آن‌هایی که علائم پیدا می‌کنند ممکن است اسهال خفیف، متوسط، شدید و تقریباً 1% بیماران اسهال برق‌آسای کلاسیک وبا پیدا کنند.
چه کسانی به وبا حساس‌ترند؟
سنین پایین ، افراد مسن، افرادی که داروهایی مصرف می¬کنند که اسید معده را کم میکند از جمله رانیتیدین، سایمتیدین، امپرازول و افراد گروه خونی O. در ضمن مصرف شیر مادر اثر پیشگیری کننده دارد هر چند مصرف شیر با قلیایی کردن معده احتمال افزایش وبا محتل‌تر است.
تا چه مدت بیماری وبا مسری است؟
تا موقعی که شخص میکروب وبا را در مدفوع دفع میکند که در بیماری که آنتی‌بیوتیک گرفته در 24 ساعت دفع میکروب وبا قطع میشود ولی در بیمار درمان نشده 70% در آخر هفته اول 90% در دو هفته و 98% در عرض سه هفته دفع میکروب قطع میشود.
آزمایش خون در بیمار وبا چه نشان می‌دهد؟
همانطور قبلا گفته شد وبا به علت تهاجم میکروب به روده یا خون نیست بلکه به علت سم (آنتروتوکسین) آب و الکترولیت زیادی به داخل روده می‌ریزد، در نتیجه تغییر در آزمایش فرمول خون ایجاد نمی‌کند. ولی به علت کم آبی و فعالیت و بی‌قراری ناشی از اسهال، افزایش تعداد لکوسیت و افزایش هموگلوبین دیده میشود. ممکن است اوره و کراتی‌نین خون بالا رود و پتاسیم خون کاهش نشان دهد.کاهش قند خون به‌خصوص در بچه‌ها شایع است. PH خون هم کاهش می‌یابد.
خصوصیات اسهال بیمار وبایی چیست؟
مدفوع بیمار وبایی ابتدا سبزرنگ و بدون بو و سپس مانند سوپ برنج با بوی ماهی میشود.
در اکثر موارد در آزمایش مدفوع گلبول سفید و قرمز دیده نمی‌شود (گرچه در بررسی‌‌های سال 1377 در بیمارستان امام خمینی تهران حدود 30% بیماران وبایی گلبول سفید در مدفوع داشته‌اند).
مقدار پتاسیم مدفوع بیمار وبایی چند برابر سرم (5-3 برابر) می‌باشد و همچنین بیکربنات هم به مقدار بیشتر از خون در مدفوع بیمار دفع میشود. لذا بیمار ضمن کم شدن آب بدن کمبود پتاسیم پیدا میکند و در ضمن از یک طرف از دست دادن بیکربنات و از طرف دیگر به علت شوک، بیمار دچار اسیدوز میشود (کاهش PH زیر7.2).
عوارض بیماری وبا چیست؟
شوک، کم آبی شدید (دهیدراتاسیون)، اختلال کار کلیه، نارسایی کلیه، هیپوگلیسمی (کاهش قند به‌خصوص در بچه‌ها)، کاهش پتاسیم خون، اسیدوز، اغما و مرگ. به طور معمول دهیدراتاسیون شدید در عرض 12-4 ساعت ایجاد میشود و اگر درمان مناسب برای کمبود آب صورت نگیرد در عرض 6 ساعت مرگ ایجاد میشود. بدون درمان مناسبت مرگ حدود 60% موارد رخ می‌دهد.
ندرتاً انفارکتوس میوکارد (سکته قلبی)، عوارض عروقی مغز به خصوص ترومبوزتشخیص وبا
حدس کلینیکی، توجه به اپیدمیولوژی، در ضمن آزمایش مدفوع و نبودن گلبول سفید و قرمز در آن کمک کننده است. تأیید تشخیص با به دست آوردن میکروب در مدفوع است. نمونه‌گیری از مدفوع تازه یا انجام سواب رکتال و گذاشتن نمونه داخل لوله است. اگر نمونه زیر 2 ساعت به آزمایشگاه ارسال شود نیاز به محیط انتقالی (ترانسپورت) نیست ولی در غیر این صورت باید در محیط ترانسپورت قرار داد.
مناسب‌ترین محیط انتقالیCary Blair است ولی از آب گوشت و ... می‌توان استفاده کرد. انتقال به آزمایشگاه باید سرد ( با یخ) صورت گیرد ولی نباید فریز شود.
درمان بیمار وبایی (Management cholera)
اساس درمان، دادن آب و الکترولیت است. قدم بعدی دادن آنتی‌بیوتیک است که هم کمک به کاهش حجم مدفوع و هم مدت بیماری را کوتاه میکند و همچنین سیکل انتقال را کوتاه و قطع میکند.
برای رساندن آب و الکترولیت توجه به شدت اسهال و وضع کم آبی بیمار لازم است. در اسهال‌های خفیف و دهیدراتاسیون خفیف (زیر 5%) دادن آب و الکترولیت خوراکی (ORS) کافی است اگر موجود نبود و یا بیمار تحمل نکرد می‌توان لعاب برنج (Rice starch) (50 گرم در لیتر)، نوشابه با نمک و... استفاده کرد. بیمار وبایی در اوایل بیماری و مخصوصاً با سرم‌های خوراکی استفراغ میکند ولی در مجموع درمان خوراکی موفقیت‌آمیز است.
بیمار با دهیدراتاسیون متوسط (تشنگی، کاهش الاسیته پوست، نبض سریع، فشار خون کاهش یافته، چشم‌های گودشده، مخاط خشک) با تحت نظر گرفتن بیمار درمان خوراکی می‌دهیم، ولی در بیماران با دهیدراسیون شدید (یعنی بیش از 10% آب از دست داده‌اند و بیمار چشم‌های کاملاً گودرفته، خواب آلوده، فشار خون و نبض حس نمی‌شود، تنفس عمیق و سریع و ادرار کاهش واضح دارد، از درد کرامپی ساق پا شاکی است) و همچنین در بیمارانی که استفراغ دارند و یا در بیمارانی که در اغما هستند و همچنین بیماران دارای فلج روده (ایلئوس) باید سرم تزریق شود.
مناسب‌ترین سرم برای بیمار کدام است؟
مناسب‌ترین سرم عبارت است از سرم رینگر لاکتات، رینگر معمولی، نرمال سالین با افزودن پتاسیم می‌باشد. به هیچ عنوان سرم قندی توصیه نمی‌شود.
برای بیماری که در شوک است چند لیتر سرم و در چه مدت باید تزریق شود؟
بیمار با دهیدراتاسیون شدید و شوک حدوداً بیش از 10% آب بدن از دست داده است و به‌طور مثال شخص 60 کیلویی 6 لیتر آب از دست داده است و لذا نصف این مقدار یعنی سه لیتر را در عرض یک ساعت و سه لیتر دیگر را در 2 تا 4 ساعت تجویز می‌گردد و در ضمن مقدار آبی که در ضمن درمان دفع میکند محاسبه کرده و اضافه شود.
چه آنتی‌‌بیوتیکی در بیمار وبایی توصیه میشود؟
همانطور که ذکر شد اساس درمان وبا دادن آب و الکترولیت است ولی آنتی‌بیوتیک سبب کاهش حجم مدفوع، مدت بیماری بوده و همچنین سیکل انتقال و آلوده کردن آب و غذا توسط بیمار را قطع میکند.
کپسول داکسی سیکلین 100 میلی‌گرمی سه عدد یک نوبت یا سیبروفلوکساسین 1 گرم یک نوبت و یا تتراسیکلین 8 کپسول 250 میلی¬گرمی یعنی 2 گرم در یک نوبت می‌توان به بیمار داد. در ضمن می‌توان داروها را با دوز کمتر در عرض 3 روز داد. مثلاً تتراسیکلین 500 میلی گرم 4 بار در روز به مدت 3 روز. برای بچه‌ها نالیدیکسیک اسید، فورازولیدون، کوتریموکسازول و اریترومایسین مناسب است. اریترومایسین 250 میلی‌گرم 4 بار در روز (30 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن در روز) به مدت 3 روز.
آیا می‌توان به بیمار داروهای نگهدارنده روده مثل دیفنوکسیلات، لوپرامید داد؟
مطلقاً توصیه نمی‌شود چون این داروها توقف حرکات روده را می‌دهند ولی از ترشح آب و الکترولیت به روده جلوگیری نمی‌کنند و ممکن است بیمار دچار وبای خشک شود. (Dry cholera) که بیمار وارد شوک و دهیدراتاسیون میشود ولی اسهال ندارد.
آیا تماس یافتگان با بیمار وبایی نیاز به آنتی‌بیوتیک دارند؟
به طور معمول جواب منفی است ولی چنان‌چه در عرض 5 روز شخصی از یک خانواده علائم پیدا کرده و افراد دیگر خانواده از همان آب یا غذایی که شخص اول را مبتلا نموده مصرف کرده باشند می‌توان آنتی‌بیوتیک به عنوان پیشگیری توصیه کرد.
پیش آگهی:
به‌طور کلاسیک وبا در عرض 12-4 ساعت بیمار را شدیداً دهیدراته میکند و در صورت عدم اقدام مناسب (رساندن آب و الکترولیت) در عرض 6 ساعت سبب مرگ بیمار می‌گردد.
ولی با اقدام مناسب مرگ و میر کمتر از 1% است. وبا در افراد با نقص ایمنی و بیمارانی که دیر مراجعه کرده باشند شانس مرگ و میر بیشتر است.
در ضمن زنان حامله به‌خصوص در سه ماهه سوم امکان از دست دادن جنین حدود 50% است.
بچه‌ها که هیپوگلیسمی پیدا می‌کنند پیش‌آگهی بدتری دارند.
آیا وبا واکسن دارد؟
واکسن خوراکی با میکروب کشته شده دارای انواع مختلف است و حدوداً در 50% موارد مؤثر است و مدت دوام واکسن حدود 3 سال است نوع دیگر واکسن با میکروب زنده ضعیف شده است که در دست بررسی می‌باشد.
به‌طور معمول و یا به طورکلی واکسن به عنوان پیشگیری وبا توصیه نمی‌شود و رعایت نکات بهداشتی برای جلوگیری وبا کافی است. آنتی بادی در سرم بیماران به دنبال مصرف واکسن و همچنین بعد از بهبودی وبا تولید میشود. این آنتی بادی واکنش متقاطع با بیماری بروسلوز یا تب مالت دارد.
اصول مراقبت پیشگیری از وبا
1. آموزش
که حقیقتاً امسال رادیو و تلویزیون نسبتا پوشش قابل قبولی داشته است و روزنامه‌ها و مجله‌ها هم نسبتاً اطلاع‌رسانی مناسب داشته‌اند.
2. تهیه آب بهداشتی
3. کمک به خدمات‌رسانی به بیماران مبتلا به وبا یا اسهال
عدم مصرف آب یا غذای آلوده روش اساسی پیشگیری می‌باشد.
کلر باعث از بین رفتن میکروب میشود. آب مشکوک با ریختن سه قطره آب کلر در یک لیتر آب در عرض 30 دقیقه قابل شرب میشود. جوشاندن و حرارت دادن سبب از بین رفتن میکروب میشود.
عدم مصرف سبزیجات و میوه‌هایی که خوب شسته نشده‌اند لازم است. بهتر است از میوه‌های پوست‌دار (موز و پرتقال) استفاده شود.
برای تمیز کردن سبزیجات، ابتدا شستشوی اولیه جهت (گرفتن خاک و گل) انجام میشود و بعد آنها را در ظرف آب قرار داده و 15 قطره مایع ظرف‌شویی اضافه می‌کنیم و حرکت به کف درآوردن آب را انجام می‌دهیم و بعد از 5 دقیقه سبزیجات را از ظرف خارج کرده و در ظرف دیگر که یک قاشق چای‌خوری یا مرباخوری کلر با 5 لیتر آب اضافه می‌کنیم و بعد از 5 دقیقه سبزی‌ها را خارج و شستشوی نهایی می¬دهیم.
یکی از مهمترین اقدام برای پیشگیری از وبا شستشوی دست قبل و بعد از غذا است.
درضمن توجه شود که سبزیجات خریداری شده با مواد غذایی با هم در یک جا قرار داده نشود. همچنین توجه شود که سبزیجات می‌تواند سبب آلودگی محیط آشپزخانه شود پس حتماً محیطی را که سبزیجات در آن قرار داشته، تمیز کنید.
در بیمـــار وبــا گرفتــه نیاز بــه ایزولاسیــون نیست ولــی رعــایت نکــات بهداشتــی در تمــاس بــا بیمــار الزامــی است ( Enteric Precaution).
فرد فوت شده با وبا گاز آغشته به کلر یا ... داخل دهان یا مقعد قرار داده و بعد با آب کلردار غسل داده میشود.
گندزدایی محوطه بیمارستان
اتاق‌ها و راهروهای بیمارستان باید مرتب با محلول 5 در هزار هالامید گندزدایی شود. سرویس‌های بهداشتی را باید با محلول کرئولین 5 درصد، گندزدایی کرد. قی و مدفوع بیمار باید با شیر آهک 20% یا کرئولین 5 درصد مخلوط و پس از جمع‌آوری و حمل، محل آن را با کرئولین 5 درصد گندزدایی نمود. ضمناً محلول 15 تا 25 قسمت در میلیون پرکلرین برای این عمل مفید خواهد بود.
شیرآهک 20% به طریقه زیر تهیه میشود:
مقدار معینی آهک معمولی را با 8 برابر وزن یا 4 برابر حجم آن، آب مخلوط کرده و صبر می‌کنیم تا قسمت‌های غیر قابل حل رسوب کند. آن‌گاه، محلول زلال موجود در قسمت فوقانی را جدا کرده و به عنوان شیرآهک 20% مورد استفاده قرار می‌دهیم.
اقداماتی که باید در آشپزخانه بیمارستان به‌عمل آید:
1. کلیه ظروف بیماران باید جداگانه شسته شده و در محلولی که 50 الی 100 قسمت در میلیون پرکلرین دارد، به مدت 15 دقیقه ضدعفونی گردد. درصورت امکان، بهتر است از ظروف یکبار مصرف استفاده کرد و آنها را پس از مصرف سوزاند.
2. پس مانده غذای بیماران باید در بشکه‌هایی با ظرفیت مناسب و قابل حمل و نقل، جمع‌آوری و بلافاصله به وسیله کامیون و یا وانت به کوره زباله سوزی و یا به خارج از شهر حمل و با ریختن نفت سوزانده و یا با محلول 5 درصد کرئولین و یا شیرآهک 20% گندزدایی و دفن نمود. بشکه‌ها باید پس از تخلیه، با آب شسته و سپس گندزدایی گردند.
3. حتی‌الامکان، از مصرف میوه و سبزیجات خام صرف‌نظر کرده و در غیر این صورت، آنها را همانطور که در مبحث گندزدایی سبزیجات توصیه شده است، گندزدایی نمود.
درصورتی که محلول ضدعفونی در اختیار نباشد، گندزدایی لباس به‌مدت نیم ساعت با آب جوش توصیه میشود. البسه ضدعفونی شده را بایستی در آفتاب آویزان نموده و پس از خشک شدن، در انبار مخصوص جای داد.
4. بهتر است به‌جای عمل جوشاندن در بیمارستان‌های عفونی، از اتوکلاو استفاده کرد. برای تسهیل در پیدا کردن البسته بیمار بهبود یافته باید به هر یک از کیسه‌‌ها پلاکی وصل شود که نمره آن با نمره منعکس شده در دفتر با اسم و مشخصات بیمار مطابقت نماید. باید با نصب توری سیمی بر روی پنجره‌‌ها از ورود مگس و سایرحشرات به داخل آشپزخانه جلوگیری به عمل آورد و درصورت وجود موش یا سوسک، نسبت به طعمه‌گذاری برای موش و سمپاشی جهت سوسک اقدام نمایند.
5. از نگهداری غذای روزانه و مصرف آن در روز بعد جلوگیری شود.
6. از ورود بیماران به محوطه آشپزخانه ممانعت گردد.
7. از ورود گربه به آشپرخانه، جلوگیری و غذاهای مانده بیماران را از دسترس این قبیل حیوانات که مرتباً بین بیمارستان و منازل مجاور در رفت و آمد هستند دور نمایند.
8. از هریک از کارکنان شاغل طبق ضابطه، آزمایش مدفوع به‌عمل آورده و در صورت آلوده بودن از ادامه کار آنان و همچنین از ادامه کار افرادی که در دست صورت و پوست خود دارای خزم و بثورات می‌باشند در آشپزخانه جلوگیری
گرددعروق مغز و فلج اندام ثانویه به آن گزارش گردیده است
گرد آورنده : علیرضا افغانی کارشناس میکروبیولوژی از اورمیه